حباب دات کام از شکل گیری تا انفجار

به گزارش پایگاه خبری وب سایت رند ،‌ در مدت زمانی کمتر از دو دهه ، ظهور اینترنت به شکلی باورنکردنی زندگی همه ما را تغییر داده است. اینترنت علاوه بر دگرگون کردن همه جنبه های زندگی شخصی ما از جمله خرید کردن ، برقراری ارتباط ، دریافت اخبار و جستجوی اطلاعات بر شیوه تکامل کسب و کارها نیز تاثیرگذار بوده است. در این مدت ، بسیاری از کسب و کارهای پررونق و استارت آپ ها ، درآمدهای میلیونی از اینترنت کسب کردند و امروز نیز تعداد زیادی از کسب و کارها امیدوارند با استفاده از اینترنت به نتایج مشابهی دست پیدا کنند.

اما متاسفانه خوشبینی بیش از حد کارآفرینان درباره پتانسیل درآمدزایی اینترنت و تخمین های نادرست منجر به شکل گیری پدیده اقتصادی «حباب دات کام» در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی شد که با نام «حباب اینترنت»، «حباب تکنولوژی» و یا «حباب فناوری اطلاعات» هم شناخته می شود. از نقطه نظر اقتصادی ، حباب به پدیده ای اشاره دارد که در آن ارزش سهام صنایع ، بازار و شرکت ها به دلیل برخی هیجانات حواشی آنها به میزان بسیار زیاد افزایش پیدا می کند.

با وجود اینکه این بحران اقتصادی در سال ۲۰۰۳ میلادی با ترکیدن حباب دات کام و متعاقب آن ورشکستگی بسیاری از شرکت های اینترنتی پایان یافت اما کارشناسان اقتصادی معتقدند حباب دیگری در عرصه تکنولوژی در راه است. از همین رو آگاهی از علل بحران حباب دات کام در گذشته و هم چنین چگونگی پایان یافتن آن و مرور تاریخچه شرکت هایی که تحت تاثیر این بحران اقتصادی قرار گرفتند به کسب و کارهای اینترنتی در ایران کمک می کند مسیر صحیح را انتخاب و در آن قدم بگذارند.

در اواخر قرن بیستم ، فناوری اینترنت نویدبخش آینده ای درخشان برای بسیاری از کسب و کارها شد و امیدهای زیادی را در خصوص آینده تجارت الکترونیک به وجود آورد. ظهور موتور جستجوی موزاییک که یکی از اولین مرورگرهای گرافیکی بود و موفقیت شرکت های سیسکو ، اینتل و اوراکل در عرصه تکنولوژی منجر به رشد ارگانیک در بخش فن آوری شد.

از اواسط تا اواخر دهه ۹۰ میلادی ، توقعات و انتظارات جامعه از ظرفیت اینترنت برای کسب و کارها غیرواقعی بود و از افراد حقیقی گرفته تا شرکت های بزرگ ، کارآفرینان اینترنتی رویای میلیونر شدن را در سر داشتند. آنها تحت تاثیر موفقیت کمپانی هایی مانند آمازون ، ebay و کوزمو بودند که در این دوره توانستند به موفقیت های بزرگی دست پیدا کنند.

در سال ۱۹۹۵ میلادی ، بسیاری از شرکت های اینترنتی که با عنوان دات کام شناخته می شدند ، فعالیت خود را آغاز کردند. در این مرحله تصور سرمایه گذاران بر این بود که شرکت هایی که فعالیت آنها در بستر وب انجام می شود و اینترنت محور هستند ، درآمدهای میلیونی خواهند داشت. به همین دلیل ، شرکت های زیادی با اضافه کردن پیشوند E به معنای الکترونیک و یا پسوند دات کام تبدیل به شرکت های تجارت الکترونیک شدند و توانستند سرمایه های زیادی را جذب و ارزش سهام خود را در بازار بورس افزایش دهند. سرمایه گذاران با امید به رشد و سودآوری شرکت های تازه بنیان تجارت الکترونیک و بدون توجه به اصول پایه سرمایه گذاری در بازار سهام مثل تحلیل نسبت هزینه به درآمد ، مطالعه نوسانات بازار و بررسی نقشه کسب و کارها ، سرمایه هنگفتی به این بازار نوپا تزریق کردند که موجب بالا رفتن ارزش اوراق بهادار شرکت های اینترنتی در بازار بورس آمریکا شد. در بسیاری از موارد ، ارزش این کمپانی ها بر پایه چیزی جز یک ایده و یا یک برگه کاغذ استوار نبود. هیجانات بازار در خصوص پتانسیل و فرصت های تجاری اینترنت در این دوره آن قدر زیاد شد که ایده های به ظاهر باارزش توانستند میلیون ها دلار به عنوان سرمایه جذب کنند.

بر اساس تئوری دات کام که در این دوره شکل گرفت ، بقا و رشد شرکت های اینترنتی به گسترش سریع مشتریان بستگی داشت. این اصل ، متحمل شدن ضرر و زیان در سال های اولیه تاسیس شرکت های دات کام را توجیه می کرد. برای مثال شرکت های بزرگی مثل آمازون و یا گوگل که توانستند این بحران را با موفقیت پشت سر بگذارند در سال های اولیه تاسیس خود سودی به دست نیاوردند. این تئوری باعث شد که سرمایه گذاران تنها با امید بستن به سودآوری این شرکت ها در آینده ، سرمایه های بزرگی را به آنها اختصاص دهند که نتیجه آن افزایش غیرمنطقی ارزش سهام این شرکت ها در بازار بورس بود.

حباب دات کام بین سال های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۱ به حداکثر ظرفیت خود رسید. در دهم مارس ۲۰۰۰ ، Nasdaq  Composite (شاخص سهام تکنولوژی مورد معامله در وال استریت) به اوج خود یعنی دو برابر مقدار ارزش خود در سال گذشته رسید. بلافاصله و تنها با گذشت یک روز، ارزش سهام تکنولوژی تحت تاثیر ترکیدن حباب دات کام به شدت سقوط کرد. طرح اتهاماتی علیه شرکت مایکروسافت مبنی بر سواستفاده مایکروسافت از انحصار خود در بازار کامپیوتر و فناوری هم باعث کاهش ۱۰درصد ارزش نزدیک در مدت ۱۰ روز شد و در نهایت با انتشار عمومی یافته های رسمی در مورد مایکروسافت در آپریل همان سال ، بورس آمریکا با سقوط ناگهانی عظیمی روبه رو شد.

بسیاری از شرکت ها مانند pets.com و webvan به طور کامل ورشکست شدند و بعضی از آنها مثل سیسکو با کاهش ۸۶درصدی ارزش سهام خود روبه رو شدند اما توانستند از این بحران عبور کنند و برخی مثل ebay.com با موفقیت از بحران حباب دات کام گذر کردند و گروهی از این شرکت ها مثل amazon.com با وجود کاهش ارزش سهام خود از ۱۰۷دلار به ۷دلار توانست ارزش هر سهم را به ۷۰۰دلار برساند. گوگل هم از جمله شرکت هایی که بود که توانست با موفقیت از این بحران عبور کند و به یکی قدرتمندترین شرکت های فناوری و اینترنت در دنیا تبدیل شود.

شاید این مطالب کمی برای ما آشنا باشد و شاید این روزها با موضوعی شبیه به حباب دات کام در ایران نیز روبرو شده ایم. بنابراین استفاده از تجربه های گذشته می تواند چراغ راهی برای آینده هر کسب و کار اینترنتی باشد.